رفع نیاز صنایع با شناسایی میکروارگانیسم های بومی

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران؛ دکتر رضا آذربایجانی، معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران(جهاددانشگاهی) در آستانه چهل و یکمین سالگرد تشکیل جهاد دانشکاهی در گفتگو با خبرنگار سیناپرس گفت: در فعالیت های مرکز ملی ذخایر ژنتیک ایران مسایل و چهارچوب هایی برای رفع مشکلات کشور اندیشیده ایم و دو رسالت «پیشگیری از هدر رفت و نابودی» و «به کارگیری آن برای ارتقای رفاه عمومی و کیفیت زندگی اجتماعی» را همواره جزو اهداف خود تعریف کرده ایم.

وی افزود: هم اکنون12 سال از فعالیت رسمی این مرکز می گذرد. در دهه اول زیربنای طرح های این مرکز پایه گذاری شده است. چهارچوب فعالیت های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران در دهه دوم نیز توسعه فعالیت های دهه اول است. در این دهه بنا داریم فعالیت های دهه پیش را به سطحی از دستاوردها و بهره برداری ها برسانیم که قابل لمس باشند. این امر با انجام یک برنامه ریزی و طراحی چشم انداز چند ساله تحقق پیدا می کند که هم اکنون در حال توسعه و تبیین سند توسعه این مرکز هستیم تا بتوانیم چالش های اصلی اجتماعی که اکنون به لحاظ امنیت سلامت، غذایی و اقتصادی در جامعه وجود دارد را برطرف کنیم.

وی اظهارداشت: اکنون به لحاظ اجرایی در چهارچوب مطالعاتی این مرکز 4 بانک زیستی ( گیاهی، میکروارگانیسم ها، سلول های انسانی و جانوری و  همچنین مولکولی) دیده شده است که بیش از یک دهه از فعالیت آنها می گذرد. با توجه به چالش هایی حیطه سلامت، اپیدمی ها و پاندمی ها که نیاز به تحقیق و توسعه صنایع مختلف در حوزه واکسن، سیستم های تشخیص، پیشگیری و درمانی احساس می شود، راه اندازی بانک ویروس نیز در مطالعات این مرکز دیده شده است.

به گفته وی، پیش بینی می شود این بانک- به عنوان مدرن ترین و استاندارد ترین ذخیرگاه حوزه ویروس- با توسعه زیرساخت های فیزیکی که اکنون در قالب پروژه اصلی ساختمان اصلی زیست بانک مطابق با استانداردهای جهانی طراحی و تعریف شده است، طی یکی یا دو سال آینده فعالیتش را به طور رسمی آغاز کند.

شناسایی و ذخیره 5 هزار میکرو ارگانیسم در ایران

آذربایجانی به جایگاه ذخایر ژنتیکی ایران اشاره کرد و گفت: در طبقه بندی تنوع زیستی جهان، ایران به لحاظ تنوع ژنتیکی، جزو مناطق با تنوع زیستی بسیار بالا قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: طبیعتا اکنون نه تنها در ایران بلکه در جهان تنوع بسیار نامحدودی در شناسایی میکروارگانیسم ها وجود دارد. قریب به اتفاق، میکروارگانیسم های دنیا ناشناخته هستند اما به لحاظ تنوع اقلیمی که اکنون در ایران داریم، دسترسی مان به منابع میکروارگانیسمی معمولی و سخت زی زیاد است. میکروارگانیسم های سخت زی در مناطق بسیار شور، بسیار گرم، مناطق اسیدی و قلیایی، نفتی و ... وجود دارد.

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران ادامه داد: همچنین دسترسی ما به آب های آزاد و دریاچه های بزرگ، خود منبع لایتناهی از میکروارگانیسم های مختلف فراهم و چارچوب کاری بسیار بزرگی را ایجاد کرده است.

وی در ادامه گفتگو با سیناپرس تصریح کرد: شناسایی میکروارگانیسم ها، تبیین خصوصیات و ایجاد خصوصیات آنها کار بسیار پر هزینه و طاقت فرسایی است. در عین حال نیازمند دقت، آنالیزهای بسیار دقیق دارد. خوشبختانه بانک میکروارگانیسم های این مرکز اکنون در این عرصه به خوبی عمل کرده است. اکنون بانک میکروارگانیسم ها به لحاظ استانداردهای بین المللی توانسته است نزدیک به 5 هزار میکرو ارگانیسم را شناسایی و ذخیره کند.

شناسایی سویه های ارزشمند میکروارگانیسم ها

آذربایجانی  به اهمیت شناسایی و ذخیره سازی میکروارگانیسم ها پرداخت و در این خصوص به سیناپرس گفت: ما وقتی بخواهیم با رویکرد صرفا تنوع زیستی، یک میکرو ارگانیسم را شناسایی، جداسازی و ذخیره سازی کنیم، در واقع ماده خامی را برای کسانی که بخواهند روی آن کار کنند را فراهم کرده ایم اما یک زیست بانک در سطح زیست بانک های جهانی مانند بایو بانک آمریکا، آلمان، کشورهای پیشرفته اروپایی و آسیایی، کارشان صرفا به جداسازی میکرو ارگانیسم خام محدود نمی شود و کاربردهای آنها را نیز مشخص می کنند. مرکز ملی ذخایر ژنتیکی نیز بر اساس فیلترها و آنالیزهای خاصی که انجام می دهد، سویه های منتخبی که به درد صنعت، صنایع کشاورزی و دارویی بخورد را ایجاد می کند.

وی افزود: یکی از مشخص ترین پروژه های فناورانه و موفق این مرکز، غربالگری سویه های بومی است که می تواند در صنایع غذایی به عنوان پروبیوتیک استارتر مورد استفاده قرار بگیرند. اکنون همکاران ما توانسته اند با آنالیزهای مختلف، در اقصی نقاط کشور سویه های بسیار ارزشمند، با ارزش افزوده بسیار زیاد را شناسایی و کابردی کنند. سویه هایی که می تواند نیاز صنعت را برآورده و وابستگی کشور را کمتر کند. همچنین تهدیدهای ناشی از ورود یک میکروارگانیسم ناشناخته را بسیار کاهش دهد.

تنوع گیاهی ایران برابر با کل اروپاست

معاون علمی و فنی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: در زمینه گیاهی نیز اکنون همکاران ما طی یک دهه فعالیت شان توانسته اند طبق استانداردهای بین المللی، با نمونه برداری بسیار خوب در اقصی نقاط کشور و ایجاد شناسنامه های زیستی و همچنین انجام کارهای مدون و دقیق در مباحث مختلف زیست شناسی، سیستماتیک یا سیتوژنتیک یا سیتولوژی، بسیار موفق عمل کنند به طوری که اکنون بانک گیاهی این مرکز یکی از مدون ترین چارچوب ها برای شناسایی و ذخیره سازی نمونه های گیاهی محسوب می شود.

وی اظهارداشت: ما اکنون موفق به ایجاد نمونه های بذر، پودر برای اسانس عصاره گیاهی شده ایم که مصارف دارویی دارند. در عین حال نمونه هایی از آنها را در شرایط مزرعه نگهداری کنیم؛ نگهداری مدل های مختلف نمونه زیستی در چارچوب یک زیست بانک مورد انتظار است که خوشبختانه همکاران ما با تلاش شان توانسته اند این کار را انجام دهند.

آذربایجانی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تنوع گیاهی ایران بسیار زیاد است؛ تاکنون هشت هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که این میزان نزدیک به کل قاره اروپاست.

وی در پایان گفت: کار بسیار زیادی باقی مانده تا بتوانیم نسبت به مدیریت و ذخایر ژنتیکی این حوزه انجام دهیم. طبیعتا در این حوزه فعالیت داشته ایم و این مسیر را طبق استانداردهای بین المللی دنبال می کنیم.