مطالعه کروموزوم های میوزی جنس پیاز در ایران با تمرکز بر بخش آکانتوپراسوم

جنس پیاز (Allium L.) با بیش از 150 گونه مختلف، بزرگترین جنس از تک لپه ای های گلبرگ دار در ایران است. سیر، موسیر، پیاز خوراکی، تره، پیازچه و والک تعدادی از گونه های زراعی و اقتصادی این جنس در ایران هستند.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران وابسته به جهاد دانشگاهی، در نتیجه سالها فعالیت میدانی محققان بانک گیاهی این مرکز، کلکسیونی از حدود500 جمعیت مختلف از گونه های وحشی این جنس از رویشگاه های طبیعی جمع آوری و در مزرعه تحقیقاتی به صورت زنده کشت و نگهداری می شوند. بسیاری از این نمونه ها انحصاری ایران هستند و در هیچ کشور دیگری در دنیا وجود ندارند. چنین کلکسیونی در دنیا کم نظیر است. نمونه های زنده این کلکسیون برای مطالعات تکمیلی و کاربردی مورد استفاده قرار می گیرند.

پیش از این در نتیجه مطالعات مورفولوژیکی، سیتوژنتیکی و مولکولی نمونه های این کلکسیون گونه A. schisticola به عنوان گونه جدید از ایران به دنیا معرفی شده است.

داده های کاریولوژیکی که با مطالعه تقسیم میتوز و میوز حاصل می شوند برای شناسایی دقیق نام علمی، تعیین روابط فیلوژنتیکی، زیست شناسی تولید مثلی و برنامه های اصلاحی اطلاعات سودمندی را فراهم می کنند.

در نتیجه مطالعات آزمایشگاهی که توسط دکتر علیرضا دولتیاری، عضو هیات علمی بانک گیاهی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، انجام شد؛ داده های میوزی برای 105 فرد از 33 جمعیت از 23 گونه مختلف از این جنس در ایران فراهم شد. عدد پایه کروموزومی، فراوانی کیاسما، اشکال مختلف کروموزومی در متافاز I و همچنین نوع و درصد ناهنجاری های میوزی برای این تاکسون ها مشخص شد. قابل ذکر اینکه داده میوزی برای 21 گونه مطالعه شده در این تحقیق برای اولین بار در دنیا گزارش می شود.

داده های این تحقیق نشان می دهند که تغییرات عددی کروموزومی (دیس پلوییدی و پلی پلوییدی) نقش کم رنگی در تکامل زیر جنس Melanocrommyum ایفا کرده اند. این داده ها فرضیه قبلی مبنی بر ارتباط بین یک تقسیم جنسی آشفته و تولید مثل رویشی در بعضی از گونه های این جنس را با  تردید مواجه می کند.

در مجموع، نتایج این پژوهش معرفی Allium به عنوان یک جنس مدل در مطالعات بررسی رفتار کروموزوم ها در تقسیم جنسی تایید می نماید.

شایان ذکر است  داده های این تحقیق با همکاری محققانی از آلمان و دانشگاه فردوسی مشهد در مجله بین المللی Plant Biosystems چاپ شده است.